پوکی استخوان یا استئوپروزیس چیست؟ تشخیص و درمان آن

پوکی استخوان بیماری است که استخوان‌های فرد نازک ، ضعیف و شکننده شده و به‌احتمال‌زیاد دچار شکستگی می‌شود. گاهی آن را بیماری خاموش می‌دانند زیرا بدون هیچ علامتی و طی چندین سال به‌تدریج ایجاد می‌شود. بنیاد ملی پوکی استخوان (NOF) تخمین می‌زند که 54 میلیون آمریکایی پوکی استخوان و کمبود توده استخوانی دارند.

مطالعات نشان دادند که نیمی از خانم‌ها و یک‌چهارم آقایان به علت پوکی استخوان دچار شکستگی می‌شوند. آمار شکستگی خانم‌ها در مقایسه با دیگر بیماری‌ها (بیماری‌های قلبی، سکته، سرطان پستان و.. ) بیشتر است و خانم‌ها چهار برابر مردان بیشتر درخطر پوکی استخوان هستند. اگرچه این بیماری ممکن است در هر سنی رخ دهد اما خانم‌ها بعد از یائسگی بیشتر مستعد هستند.

خانم‌های با سن 50 سال و بیشتر دارای توده استخوانی کمی هستند و به همین دلیل آن‌ها بیشتر در معرض خطر پوکی استخوان هستند. دلیل اصلی آن کاهش تولید استروژن در خانم‌های یائسه است، این هورمون نقش مهمی در جلوگیری از کاهش تراکم استخوانی دارد. میانگین سن یائسگی در آمریکا حدود 51 سال است اما خانم‌ها به دلایل مختلفی (به‌طور طبیعی، بیماری یا جراحی و درمان‌هایی که موجب آسیب تخمدان شوند) ممکن است زودتر به این مرحله برسند.

به‌عنوان‌مثال ، هنگامی‌که در یک هیسترکتومی تخمدان‌ها و رحم برداشته می‌شوند، سریعاً فرد را به سمت یائسگی سوق می‌دهد. زمانی که بیش از 12 ماه متوالی عادت ماهیانه نداشتید (بدون هیچ دلیل پزشکی) شما یائسه هستید. جای امیدواری است که پوکی استخوان قابلیت درمان و پیشگیری دارد و یادگیری درباره نحوه حفظ و نگه‌داری استخوان‌های شما هرگز دیر نیست.

ساختمان استخوان

استخوان‌های شما ترکیبی از بافت زنده است. استخوان‌ها به بدن شکل می‌دهند، تکیه‌گاهی برای عضلات هستند و از اندام‌ها محافظت می‌کنند. آن‌ها 99 درصد کلسیم بدن را برای عملکردهای مختلف ذخیره می‌کنند. استخوان سالم حاوی توده‌های متراکم و به‌هم‌پیوسته است درحالی‌که استخوانی که تحت تأثیر پوکی استخوان است متخلخل ، شکننده و ضعیف است.

استخوان عمدتاً از کلاژن ، هیدروکسی آپاتیت (مجموعه‌ای از کلسیم و فسفات) و موادمعدنی ساخته‌شده است. ترکیب کلاژن و کلسیم باعث شده که استخوان انعطاف‌پذیر و مقاوم در برابر استرس‌ها باشد. استخوان با فرآیندی به نام بازسازی، استخوان‌های فرسوده را تجزیه کرده و جای خود را به استخوان‌های جدید و مقاوم می‌دهد. این فرآیند در تمام طول زندگی فرد ادامه دارد اما در سنین مختلف، متفاوت است. از بدو تولد تا 25 یا 30 سالگی، نسبت استخوان‌های جدید به تجزیه‌شده بیشتر است.

در سن 30 سالگی استخوان‌های شما به قوی‌ترین حالت خود تبدیل می‌شود که به این مرحله ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﺮاﮐﻢ توده‌ی اﺳﺘﺨﻮاﻧﯽ می‌گویند. میزان ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﺮاﮐﻢ توده‌ی اﺳﺘﺨﻮاﻧﯽ عمدتاً به ژنتیک، تغذیه، ورزش و عملکرد قاعدگی بستگی دارد. داشتن استخوان‌های سالم و قوی در سنین پایین‌تر یک دوره‌ی مهمی برای جلوگیری از پوکی استخوان در سنین بالاتر است. بعد از حدود 30 سالگی، سرعت تجزیه استخوان سریع‌تر از سرعت ساخت استخوان جدید است و این روند با نزدیک‌تر شدن به یائسگی و بعدازآن به طرز چشمگیری افزایش می‌یابد.

در پنج‌تا هفت سال اول پس از یائسگی، 20درصد تراکم استخوانی از دست می‌رود. از بین رفتن توده استخوانی با سرعت کمی در تمامی مراحل زندگی فرد وجود دارد اما در سنین بالاتر معمولاً بالای 70 سال سرعت بیشتری دارد. اغلب اولین علامت پوکی استخوان، شکست استخوان در نواحی مثل لگن، ستون فقرات و یا مچ است.

تشخیص

پوکی استخوان بدون هیچ علامتی و به‌تدریج ایجاد می‌شود. شکستگی ناحیه مچ یکی از علائم این بیماری است. تقریباً 50درصد زنان و 25 درصد مردان بالای 50 سال شکستگی ناشی از پوکی استخوان را تجربه می‌کنند. شکستگی نواحی لگن و ستون فقرات بسیار خطرناک است و جان فرد را تهدید می‌کند.

زمانی که استخوان‌های ضعیف مهره تحت‌فشار، ضربه و… قرار بگیرند دچار شکستگی می‌شوند. شکستگی ستون مهره باعث حالت خمیدگی، دردهای شدید و گاهی مزمن ، تحت‌فشار بودن اندام‌های داخلی (قوز یا گوژپشتی می‌گویند) می‌شود. آن‌ها همچنین می‌توانند منجر به ناتوانی طولانی‌مدت و افزایش مرگ‌ومیر شوند.

شکستگی لگن یکی دیگر از عوارض شایع این بیماری است که یک‌چهارم شکستگی‌ها را شامل می‌شود. این نوع شکستگی با تأثیر بر نخاع نواحی پایین بدن باعث کاهش تحرک و افزایش شکستگی می‌شود. این افراد تقریباً همیشه به بستری شدن در بیمارستان و جراحی اساسی نیاز دارند و ممکن است برای مراقبت طولانی‌مدت نیاز به پرستار داشته باشند.

برخی از این آسیب‌ها ممکن است باعث ناتوانی‌های طولانی‌مدت ، دائمی و حتی مرگ شود. NOF پیش‌بینی کرده است تعداد شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان تا سال 2025 به بیش از 3میلیون نفر خواهد رسید. پزشک بر اساس تاریخچه پزشکی شما و معاینه، تست‌های آزمایشگاهی و آزمایش تراکم مواد معدنی استخوان (BMD : یک روش غیرتهاجمی برای اندازه‌گیری توده استخوانی)، تشخیص می‌دهد.

عوامل خطرساز پوکی استخوان شامل:

o اسکلت‌بندی ظریف و نازک (وزن کمتر از 127 پوند)
o سابقه شخصی و یا خانوادگی شکستگی استخوان و یا قوز در بزرگ‌سالی
o سابقه قبلی شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان ستون فقرات ، لگن یا مچ دست
o مصرف کم کلسیم در طول عمر خود
o نازک شدن بیش‌ازحد
o سیگار کشیدن
o مصرف بیش‌ازحد الکل
o سبک زندگی بدون تحرک
o کمبود استروژن به دلایل یائسگی و برخی شرایط پزشکی همچون قطع قاعدگی ناشی از ورزش، بی‌اشتهایی عصبی و داروهای کاهنده استروژن
o عدم وجود و یا قاعدگی نامنظم در خانم جوان
o مصرف طولانی‌مدت برخی از داروهای ضد تشنج و کورتیکواستروئیدها
o نژادهای قفقازی یا آسیایی، آمریکایی- آفریقایی و اسپانیایی
o برخی بیماری‌های مزمن ازجمله دیابت ، پرکاری تیروئید ، هایپرپاراتیروئیدیسم ، برخی از بیماری‌های روده و آرتریت روماتوئید
o افسردگی. افراد افسرده و افرادی که داروهای ضدافسردگی مهارکننده انتخابی جذب مجدد سروتونین (SSRI) مصرف می‌کنند، به میزان زیادی توده استخوانی از دست می‌دهند. برای درک بهتر ارتباط بین افسردگی و SSRI و کاهش توده استخوان تحقیقات بیشتری لازم است.
o استفاده از مهارکننده‌های پمپ پروتون. این داروها برای درمان انواع اختلالات گوارشی استفاده می‌شوند. به‌طورکلی آن‌ها برای یک دوره‌ی دوهفته‌ای تجویز می‌شوند و در طول یک سال بیش از 6 هفته استفاده نمی‌شوند. مطالعات نشان دادند خطر پوکی استخوان با استفاده طولانی‌مدت و افزایش دوز این نوع داروها افزایش می‌یابد، اگرچه به مطالعات بیشتری نیاز است.

مراحل بعدی
بعد از صحبت با پزشک درباره نگرانی‌های پوکی استخوان خود، او یکسری از تست‌ها را به‌منظور تشخیص دلایل آن درخواست می‌کند که ممکن است

نشان‌دهنده‌ی یائسگی از میان دیگر عوامل باشد، شامل:

o CBC
o میزان کلسیم خون و ادرار
o آزمایش عملکرد تیروئید
o سطح هورمون پاراتیروئید
o آزمایش 25-هیدروکسی ویتامین D برای تعیین میزان ویتامینD
o آزمایش‌های مارکرهای بیوشیمیایی ، مانند CTX و N

درصورتی‌که سابقه پزشکی و یا معاینات، دلایلی غیر از یائسگی و سن برای کاهش توده استخوانی نشان دهد، نیاز به انجام آزمایش‌های بیشتری است. توصیه می‌شود که خانم‌های با سن 65 سال و بیشتر به‌طور روتین ازنظر پوکی استخوان بررسی شوند. ه توصیه می‌شود خانم‌های یائسه و آقایان 50 تا 70 ساله که خطر ابتلا به این بیماری را دارند، غربالگری DXA انجام دهند. همچنین به‌طور منظم هم تست تراکم استخوان BMD دهند.
چندین نوع تست BMD وجود دارد، ازجمله موارد زیر:

 DEXA (Dual Energy X-ray Absorptiometry) ، برای اندازه‌گیری تراکم استخوان در ستون فقرات ، لگن یا کل بدن
 QCT (Quantitative Computed Tomography)، اندازه‌گیری ستون فقرات به‌عنوان گزینه‌ای جایگزین DXA. این تست گران است به همین به‌ندرت استفاده می‌شود و به دوز بالاتری از اشعه نیاز دارد. انجمن ISCD، DXA را به‌عنوان روشی ارجح برای تصمیم‌گیری‌های تشخیص و درمان توصیه می‌کند. QCTممکن است زمانی که DXAدر دسترس نباشد مورداستفاده قرار گیرد.

 سونوگرافی برای اندازه‌گیری تراکم استخوان. این روش برای برنامه‌های غربالگری استفاده می‌شود تا افرادی که به تست‌های تاییدی نیاز دارند را شناسایی کنند. انجمن ISCD، سونوگرافی را برای تصمیم‌گیری‌های تشخیص و درمان توصیه نمی‌کند.
نتایج آزمایش‌های BMD انجام‌شده در زنان یائسه و مردان مسن معمولاً با عنوان T-scores بیان می‌شود، که به مقایسه تراکم استخوانی شما با زنان جوان سالم می‌پردازد. برای کودکان، زنان و مردان جوان بهتر است مقایسه با افراد هم‌سنشان صورت گیرد.

 T-score بین 1+ تا 1- تراکم استخوان طبیعی است.
 T-score بین 1- تا 2.5- تراکم پایین استخوان را نشان می‌دهد.
 T-score 2.5- و کمتر از آن نشانه دهنده‌ی پوکی استخوان است.

تراکم استخوانی با افراد هم سن، جنس و نژاد شما هم مقایسه می‌شود (Z-score). T-score شما به پزشکتان کمک می‌کند تا احتمال خطر شکستگی را بررسی کند. به‌طورکلی کاهش تراکم استخوانی با افزایش خطر شکستگی همراه است. پزشک شما ممکن است از FRAX (fracture risk assessment tool) یا ابزار ارزیابی احتمال شکستگی استفاده کند. FRAX score بر اساس سن ، وزن ، قد ، سابقه پزشکی و سایر عوامل خطر و همچنین نمره تراکم مواد معدنی استخوان شما تعیین می‌شود و بر اساس آن احتمال خطر شکستگی لگن و مهره‌ها طی 10 سال آینده را مشخص می‌کند.

سپس با در نظر گرفتن تمامی عوامل (تاریخچه، شیوه زندگی ، ورزش، دریافت کلسیم کافی و…) می‌تواند تشخیص دهد که پوکی استخوان چه زمانی خطر جدی برای شما دارد ؟ برخی آزمایش‌ها می‌توانند خطر پوکی استخوان را ارزیابی کنند اما کافی نیست و نیاز به پیگیری دارد. حتما نتایج را با پزشک خود درمیان بگذارید خصوصا زمانی که نتایج شما نشان‌دهنده‌ی تراکم پایین استخوان است.

درمان

هدف اصلی از درمان پوکی استخوان کاهش خطر شکستگی است. برنامه‌ای است که بر تغذیه، ورزش و احتیاط در جلوگیری از زمین خوردن (ممکن است باعث شکستگی شود)، در صورت لزوم مصرف داروهای کاهنده و یا متوقف کننده از بین رفتن تراکم استخوانی تمرکز دارد تا باعث افزایش تراکم استخوان و کاهش خطر شکستگی شود. در صورتی که پوکی استخوان‌دارید و یا در خطر آن هستید پزشک شما چندین روش درمانی و اقدامات پیشگیرانه را توصیه می‌کند، از جمله:

 مصرف مقادیر کافی کلسیم و ویتامین D ، از طریق رژیم غذایی یا مکمل‌ها
 ورزش های مناسب برای تقویت عضلات و استخوان‌ها
 عدم استعمال دخانیات و مصرف بیش‌ازحد الکل
 مصرف داروهای کاهنده و یا متوقف کننده باعث بهبود تراکم استخوان و جلوگیری از شکستگی می‌شود.
 جراحی برای ترمیم استخوان‌های شکسته شده ناشی از پوکی استخوان. به‌عنوان‌مثال ، بیمارانی که گرفتار شکستگی حاد مهره‌ها و درد هستند و به روشهای استاندارد درمانی (داروها، افزایش مصرف کلسیم، ورزش) پاسخ نمی‌دهند، ممکن است کاندیدای جراحی کیفوپلاستی بالون شوند.
کیفوپلاستی بالون شبیه به روش درمانی ورتبروپلاستی است که در این روش مقداری ماده ی سیمانی سازگار با بدن به ستون فقرات شکسته شده تزریق می‌شود. در روش کیفوپلاستی، یک بالون کوچک وارد مهره‌ها شده سپس باد آن خارج می‌شود تا از طریق منفذی که ایجاد می‌کند سیمان استخوانی به درون آن ریخته شود.
 محافظ و یا پدهای لگن به‌ویژه اگر استخوان‌های ظریفی دارید یا قبلا زمین‌خورده‌اید

رویکردهای پزشکی برای درمان پوکی استخوان

سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) چندین دارو برای خانم‌ها یائسه تایید کرده است که باعث کاهش و یا توقف از دست رفتن تراکم استخوانی، ساخت استخوان و کاهش شکستگی می‌شوند. این داروها در صورتی که به‌طور منظم مصرف شوند، اثربخش خواهند بود. علاوه براین هر داروی خطرات و عوارض جانبی خودش را دارد.

 استروژن درمانی یائسگی و استروژن-پروژستین درمانی
اگرچه مورد تایید FDA قرار نگرفته است اما اشکال خوراکی و داخل پوستی استروژن ( استروژن درمانی (ET))، ترکیب استروژن-پروژستین ( هورمون درمانی (HT)) برای جلوگیری از کاهش توده استخوانی در خانم‌های یائسه که دارای فاکتورهای خطری مثل کمبود توده استخوانی و ظریف بودن استخوآن‌هاهستند، تایید شده است. مطالعات نشان دادند که ET باعث افزایش توده استخوانی و کاهش شکستگی‌های مهره ، مچ و لگن می‌شود. به دلیل خطرات دراز مدت آن FDA توصیه کرده که خانم‌ها ابتدا دیگر داروهای پوکی استخوان را در نظر بگیرند و هشدار داده که هورمون درمانی باید در دوز کم و به مدت محدود به کار رود.

 رالوکسیفن (اویستا)
این دارو به صورت قرص در دسترس است و برای پیشگیری و درمان پوکی استخوان در زنان یائسه تایید شده است. رالوکسیفن حتی برای درمان سرطان پستان در زنان مبتلا با و بدون پوکی استخوان هم تایید شده است. بخشی از این داروها با عنوان تعدیل‌کننده‌های انتخابی گیرنده استروژن به نظر می‌رسد موجب پیشگیری کاهش توده استخوانی در لگن ستون فقرات و سایر نقاط بدن شود. مطالعات نشان دادند که رالوکسیفن تنها در کاهش خطر شکستگی ستون مهره خانم‌های مبتلابه پوکی استخوان موثر بوده است و مطالعات بیشتری در دیگر شکستگی‌ها لازم است. عوارض جانبی این دارو شامل: گرگرفتگی، لخته شدن خون‌های وریدی و گرفتگی پا است. این قرص به صورت یکبار در روز با و بدون وعده غذایی مصرف می‌شود.

 آلندرونات (Fosamax و یا ژنریکس)
این دارو از کلاس داروهای بیس‌فسفونات و اختصاصی استخوان است که توسط FDA برای جلوگیری و درمان پوکی استخوان تأییدشده است. مطالعات نشان داده اند که این دارو در خانم‌های مبتلابه پوکی استخوان باعث افزایش توده استخوانی و کاهش احتمال شکستگی ستون فقرات ، لگن ، مچ دست و سایر نواحی بدن تا 50 درصد( به مدت2تا4سال) شده است. آلندرونات همچنین برای درمان پوکی استخوان ناشی از گلوکوکورتیکوئیدها و درمان پوکی استخوان آقایان هم تایید شده است. قرص‌های آلندرونات باید در صبح با معده خالی و با حدود220 سی‌سی آب حداقل 30 دقیقه قبل از اولین وعده غذایی،نوشیدنی یا دارو مصرف شود. به منظور کاهش عوارض جانبی آن همچون سوزش معده و مری، پس از مصرف دارو تا حدود نیم ساعت دراز نکشید. آلندرونات را میتوان روزانه و یا هفتگی مصرف کرد. این دارو به صورت یک قرص به همراه دوز2،800 یا 5،600 IU ویتامین D3موجود است که Fosamax Plus D نام دارد.

 Risedronate (اکتونل ، آتلویا)
یکی دیگر از داروهای دسته ی بیس‌فسفونات است که کاربردهای تایید شده آن شامل: پیشگیری و درمان پوکی استخوان در زنان یائسه، پوکی استخوان ناشی از گلوکوکورتیکوئید در خانم‌ها و آقایان است. میتوان آن را یک‌بار در روز ، یک‌بار در هفته یا یک‌بار در ماه مصرف کرد. Risendronate همراه با کلسیم هم موجود است. مطالعات نشان داده اند که Risendronate باعث افزایش تراکم استخوانی و کاهش خطر شکستگی لگن ستون مهره مچ و… در خانم‌های مبتلابه پوکی استخوان می‌شود. در صبح نیم ساعت قبل از اینکه چیزی بخورید و بیاشامید قرص را با حدود 220 سی‌سی آب مصرف کنید. به منظور کاهش عوارض جانبی آن همچون سوزش معده و مری، پس از مصرف دارو تا حدود نیم ساعت دراز نکشید. هر ویتامین ، کلسیم و آنتی اسیدی را حداقل نیم ساعت بعد از مصرف Risendronate مصرف کنید.

 Ibandronate (Boniva)
از دسته ی بیس‌فسفونات است که توسط FDA برای پیشگیری و درمان پوکی استخوان در زنان یائسه تایید شده است. شانس شکستگی مهره هارا تا 50 درصد کاهش داده و موجب افزایش تراکم مواد معدنی می‌شود.این دارو باعث پیشگیری کاهش توده استخوانی در خانم‌های تازه یائسه شده که هنوز دچار پوکی استخوان نشده اند، می‌شود. این دارو به صورت یکبار در ماه مصرف می‌گردد. باید با معده خالی و 220 سی‌سی آب(نه نوشیدنی دیگری) حداقل یک ساعت قبل از خوردن و یا آشامیدن مصرف شود. بعد از مصرف بیمار باید حدود یک ساعت بنشیند. همچنین می توان این دارو را به صورت هر سه ماه یک‌بار به صورت داخل وریدی تزریق کرد.

 Zoledronic acid( (Reclast
این دارو برای پیشگیری و درمان کاهش تراکم استخوانی در خانم‌های یائسه مبتلابه پوکی استخوان توسط FDA تایید شده است. Reclast یکی از داروهای بیس‌فسفونات است که برای تقویت و محافظت استخوان‌ها در برابر شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان (ستون مهره و لگن) استفاده می‌شود. در یک مطالعه‌ای استفاده از این دارو خطر شکستگی لگن را تا 41 درصد و شکستگی ستون فقرات را تا 70 درصد کاهش داده است. Reclast به صورت تزریق 15 دقیقه‌ای، یکبار در سال و یا هر دو هفته یکبار( بسته به تشخیص) تجویز می‌شود. از عوارض جانبی آن می‌توان به تب موقت ، درد عضلانی ، درد استخوان یا مفاصل ، علائمی مانند آنفولانزا و سردرد اشاره کرد. این علائم معمولا در سه روز اول بعد از مصرف ایجاد می‌شوند و سپس از بین می‌روند.

 کلسی‌تونین (Miacalcin, Fortical)
این دارو برای درمان پوکی استخوان خانم‌هایی است که 5 ساله وارد این مرحله شده اند و به استروژن تراپی جواب نمی‌دهند. مطالعات یافتند که این دارو باعث کاهش سرعت از بین رفتن توده استخوانی ،افزایش تراکم استخوان‌های ستون مهره و تسکین درد می‌شود. به دلیل اینکه کلسی‌تونین پروتئینی است، به صورت خوراکی قابلیت مصرف ندارد و به‌جای آن به صورت اسپری بینی و یا تزریق تجویز می‌شود. عوارض جانبی احتمالی آن شامل: تحریک بینی و التهاب ، خونریزی بینی ، سردرد و کمردرد است. کلسی‌تونین تزریقی ممکن است باعث ایجاد واکنش آلرژیک و قرمزی صورت و دست ها ، تکرر ادرار ، تهوع و راش های پوستی شود. این دارو همچون داروهای دیگر قوی نیست و زمانی از آن استفاده می‌شود که بیمار به داروهای دیگر پاسخ ندهد.

 (Forteo) Teriparatide
یک فرم از هورمون پاراتیروئید است و اولین دارویی است که به‌جای کاهش سرعت تخریب استخوان، شکل‌گیری استخوان را تحریک می‌کند. این دارو برای زنان یائسه و مردان در معرض خطر بالای شکستگی تأییدشده است. Teriparatide موجب افزایش تراکم مواد معدنی و کاهش شکستگی ستون مهره و دیگر نواحی می‌شود. این دارو به صورت تزریق یک‌بار در روز (حداکثر 24 ماه) تجویز می‌شود. عوارض جانبی احتمالی آن شامل تهوع ، سرگیجه و گرفتگی پا است.

 (Prolia) Denosumab
این دارو یک آنتی بادی مونوکلونال کاملا انسانی است که به روش تزریقی (یک تزریق در هر 6ماه) تجویز می‌شود. Denosumab برای درمان خانم‌های یائسه مبتلابه پوکی استخوان که در خطر شکستگی هستند استفاده می‌شود و به تایید FDA رسیده است. این دارو باعث کاهش تخریب استخوان، افزایش توده و قدرت استخوان و در نتیجه کاهش خطر شکستگی (لگن ، ستون مهره و…)می‌شود. عوارض جانبی احتمالی آن شامل: کمردرد، درد بسیار شدید اندامها ، درد اسکلتی_عضلانی ، سطح کلسترول بالا ، عفونت مثانه ، کاهش کلسیم خون، عفونت‌های جدی و واکنش های پوستی مانند درماتیت ، راش و اگزما است.

نگرانی‌هایی در مورد عوارض داروها خصوصا بیس‌فسفونات و denosumabوجود دارد که می‌توان به پوکی استخوان فک (ONJ)و شکستگی آتیپیک استخوان اشاره کرد. افراد مبتلابه پوکی استخوان که به مدت طولانی از داروهای بیس‌فسفونات استفاده کرده اند در خطر ابتلا به نوع خاصی از شکستگی ران هستند.به همین دلیل FDA در مصرف این دسته از داروها هشدار داده است. اگر شما به مدت طولانی از داروهای ضد پوکی استخوان استفاده می‌کنید و احساس درد در ران و یا نقاط دیگر بدن دارید حتما به پزشک مراجعه کنید.

از زمین خوردن جلوگیری کنید

زمین خوردن یکی از علت‌های اصلی شکستگی لگن، ستون مهره و مچ در افراد بالای 60 سال است. زمین‌های لیز و لغزنده، مشکلات بینایی، عدم تعادل و بیماری‌های مزمنی که باعث اختلال ذهنی و جسمی می شوند، احتمال خطر به زمین خوردن را افزایش می‌دهند. با رعایت عوامل ذکرشده می‌توانید از خطرات محیطی زمین خوردن جلوگیری کنید:

محیط داخل خانه: جلوگیری از سطوح لغزنده، مرتب بودن سیم های برهم ریخته، عدم پوشیدن کفش های پاشنه‌بلند جوراب، عدم راه رفتن با جوراب و دمپایی، حتما مطمئن شوید که راه پله ها نور کافی دارند و دارای نرده‌های دوطرفه هستند. دستگیره‌هایی نزدیک وان حموم(ترجیحاً پلاستیک باشد) ، دوش، سرویس بهداشتی نصب کنید.

محیط خارج از خانه: اگر ضروری است از عصا یا واکر استفاده کنید. کفش مناسب بپوشید. در سطوح لیز راه نروید. خانم‌هایی که احتمال خطر شکستگی لگن دارند حتما از محافظ استفاده کنند. تمرینات تقویت‌کننده عضلات هم کمک خواهد کرد.

پیشگیری

جلوگیری از شروع پوکی استخوان در سنین بسیار پایین حائز اهمیت است. دختران 9 تا12 ساله با تغذیه مناسب و ورزش منظم می‌توانند یک برنامه پیشگیری داشته باشند. تقریبا یک سوم کاهش توده استخوانی قبل از بروز علائم ایجاد می‌شود. اما شما با تشخیص زود هنگام می توانید جلوی آن را بگیرید. در وهله ی اول باید از بروز شکستگی جلوگیری شود. اقدامات پیشگیرانه و بررسی عوامل خطر برای همه ی خانم‌ها در هر سنی مفید است: پنج اقدام ساده برای کاهش خطر ابتلا به پوکی استخوان وجود دارد:
1. مقدار کلسیم و ویتامین D را در رژیم غذایی خود افزایش دهید
2. ورزش منظم. استخوان‌ها و عضلات با ورزش تقویت می‌شوند. ورزش هایی مثل پیاده‌روی و وزنه‌برداری مفید هستند.
3. داشتن وزن متعادل.
4. ترک سیگار. نیکوتین سیگار با کاهش توده استخوانی باعث پوکی استخوان شود.
5. عدم مصرف الکل. زیرا باعث پوکی استخوان خواهد شد.
برای بعضی از خانم‌ها یکسری از داروها برای جلوگیری از کاهش توده استخوان شدید کمک‌کننده خواهد بود. با پزشک خود برای بهترین راه‌های پیشگیری پوکی استخوان مناسب مشورت کنید.

تدابیر رژیم غذایی برای پیشگیری از پوکی استخوان

بسیاری از ویتامین‌ها و مواد معدنی برای حفظ سلامت استخوان ضروری هستند. به همین دلیل باید یک رژیم غذایی متعادل و جامع شامل انواع مواد غذایی : غلات، میوه‌ها، سبزیجات، لبنیات کم‌چرب یا بدون چربی، گوشت، حبوبات و دیگر غداهای حاوی کلسیم داشت. کلسیم باعث کاهش 50 درصدی شکستگی‌های پوکی استخوان می‌شود. بنیاد ملی پوکی استخوان دستورالعمل‌هایی برای مصرف کلسیم بر اساس سن ارائه کرده است:
• دختران از 9 تا 18 سال: 1.300 میلی‌گرم / کلسیم در روز
• زنان از 19 تا 50 سال: 1000 میلی‌گرم / کلسیم در روز
• زنان 51 سال به بالا: روزانه 1200 میلی‌گرم / کلسیم در روز
درصورتی‌که شما به بیماری‌های : آلرژیک، تیروئید و یا بیماری‌های مزمن دیگری مبتلا هستید ممکن است به میزان بیشتری نیاز به مصرف روزانه‌ی کلسیم داشته باشید اما نباید بیشتر از 2000 میلی‌گرم در روز باشد.

منابع سرشار از کلسیم:
 محصولات لبنی کم‌چرب یا بدون چربی ، مانند شیر ، ماست و پنیر. مصرف 3 لیوان شیر همراه با کلسیم رژیم غذایی، نیاز روزانه شما را به کلسیم تامین می‌کند.
 سبزیجات تیره رنگ و برگ‌دار مثل کلم بروکلی، اسفناج، کلم برگ، باک چوی(کلم برگ چینی)
 ساردین و سالمون دارای استخوان
 توفو
 شیر سویا
 بادام
 آب پرتقال، غلات و نان‌ها

بعضی از افراد قادر به مصرف شیر نیستند و در هضم آن مشکل‌دارند که به آن عدم تحمل لاکتوز می‌گویند. اما محصولاتی لبنی هم هستند که قند و لاکتوز آن‌ها کاهش‌یافته است. ماست ، دوغ، و پنیر سرشار از کلسیم است. بسیاری از افراد اشتباها تصور می‌کنند عدم تحمل به لاکتوز دارند، پس بهتر است قبل از اجتناب از محصولات لبنی توسط پزشک بررسی شوید. محصولاتی که فاقد لاکتوز هستند برای افرادی که از عدم تحمل به لاکتوز رنج می برند مفید است.

در صورتی که کلسیم رژیم غذایی شما کافی نباشد احتمالا نیاز به مصرف مکمل‌ها خواهید داشت. مکمل‌های کلسیم با و بدون نسخه قابل تهیه هستند. قبل از مصرف هر مکملی از جمله کلسیم با پزشک خود مشورت کنید. حتما برچسب روی مکمل کلسیم را بخوانید تا مقدار واقعی آن را بدانید و براساس نیاز خود مصرف کنید. این مکمل‌ها با مصرف غذا بهتر جذب می‌شوند. مولتی‌ویتامین‌ها مقدار موردنیاز کلسیم خانم‌های یائسه را تامین نمی‌کند و گاهی هم در مولتی‌ویتامین‌ها وجود ندارند به همین دلیل حتما روی برچسب آن‌ها را بخوانید.

همچنین رژیم غذایی شما باید سرشار از ویتامین D باشد. این ماده مغذی به جذب بیشتر کلسیم و کاهش از بین رفتن توده استخوانی کمک می‌کند. محصولات لبنی غنی‌شده با ویتامین D ،غلات ، نور خورشید و مکمل‌ها منبع این ویتامین هستند اما یکسری از افراد به دلیل اینکه به مقدار کافی در معرض نور نیستند دچار کمبود ویتامین D می‌شوند.

در صورتی که از ضدافتاب استفاده می‌کنید و یا در مناطقی زندگی می کنید که به دلیل شرایط آب و هوایی کمتر در معرض نور خورشید هستید، بهتر است میانگین مصرف ویتامین D خود را افزایش دهید.خانم‌های بالای 50 سال به800-1000 IU در روز و گاهی بیشتر نیاز دارند. برای اطلاع از میزان نیاز خود با پزشک مشورت کنید.

تدابیر ورزشی

عضلات و استخوان‌ها در پاسخ به ورزش تقویت می‌شوند. اگرچه تمامی ورزش ها مفید هستند اما ورزش های تحمل وزن، مقاومتی مثل وزنه‌برداری بیشتر موثر هستند. ورزش های تحمل وزن ورزش های هستند که پاهای شما وزنتان را حین انجام تمرین تحمل می‌کند مثل پیاده‌روی سریع، رقصیدن، ورزش راکت و ورزش های هوازی.

این ورزش ها با تأثیر بر استخوان موجب تقویت و استحکام آن می‌شوند. ورزش های مقاومتی با تقویت عضلات به خصوص برای عضلات بزرگ مثل شانه ، لگن، کمر و تنه ممکن است مفید باشند. با توجه به اینکه یکی از رایج ترین دلایل شکستگی زمین خوردن است، فعالیت‌های تعادلی مثل تای چای، تمرینات استقامتی احتمال خطر زمین خوردن را کاهش می‌دهند. محققان نشان دادند که خانم‌هایی که به منظم ورزش می‌کردند نسبت به خانم‌های کم تحرک، شکستگی لگن کمتری داشتند.

بنیاد ملی پوکی استخوان توصیه کرده است روزی 30 دقیقه در طول هفته ورزش های تحمل وزن، 2 تا3 بار ورزش های استقامتی و هرروز ورزش های تعادلی و عملکردی انجام شود. شنا و دوچرخه‌سواری جزء ورزش های تحمل وزن نیستند. آن‌ها در حفظ و نگهداری استخوان جدید نقشی ندارند ولی برای سیستم قلبی عروقی مفید هستند.

برای تقویت عضلات خود می‌توانید از وزنه‌های ثابت و یا آزاد باشگاه و خانه استفاده کنید. یادتان باشد برای تمرینات استقامتی نیاز به برداشتن وزنه‌های سنگین نیست. شما باید به تدریج با وزنه‌های سبک شروع کنید و سپس با انجام تمرینات مکرر وزنه‌ها را سنگین ترکنید. در مطالعه‌ای فهمیدند که فعالیت‌های باغبانی در 3310 نفر خانم 50 سال به بالا با کاهش خطر ابتلا به پوکی استخوان همراه است! اگر ورزش نمی کنید، به‌زودی آن را شروع کنید و از پزشک خود بخواهید یک برنامه ساده و ایمن را به شما معرفی کند.