کم خونی (آنمی) چیست؟ تشخیص و درمان آن
با کاهش گلبول‌های قرمز و یا سطح هموگلوبین آن (HGB)کم خونی ایجاد می‌شود. در خون شما گلبول‌های قرمز و سفید وجود دارد. گلبول‌های قرمز اکسیژن را حمل می‌کنند و گلبول‌های سفید با عفونت‌ها مبارزه می‌کنند.
HGB پروتئینی است که از آهن برای حمل اکسیژن استفاده می‌کند. این پروتئین در گلبول‌های قرمز یافت می‌شود و رنگ قرمز خون ناشی از آن است. هموگلوبین اکسیژن را از ریه به تمام قسمت‌های بدن حمل می‌کند تا بدن قادر باشد فعالیت‌های حیاتی خود را انجام دهد. کم خونی می‌تواند خفیف ، متوسط و یا شدید باشد.
همچنین می‌تواند موقت و یا طولانی‌مدت باشد. در کم خونی شدید یا طولانی‌مدت، کمبود اکسیژن می‌تواند به قلب ، مغز و سایر اعضای بدن آسیب برساند و حتی باعث مرگ شود. اما جای امیدواری است که این بیماری قابل‌تشخیص و درمان است.
شروع کم خونی
در ابتدا می‌تواند آن‌قدر خفیف باشد که متوجه آن نشوید اما با شدیدتر شدن آن، علائم بالینی آن ظاهر می‌شود که شامل موارد زیر است:
• خستگی (خفیف تا شدید)
• مشکل در تنفس، تنفس‌های کوتاه
• ضربان قلب سریع (حتی در زمان استراحت)
• پوست رنگ‌پریده (روشن‌تر از رنگ طبیعی پوست)
• لب‌ها ، لثه‌ها ، روی پلک‌ها ، ناخن و کف دست‌ها صورتی کمرنگ
• احساس سرما
• عدم تمرکز و حواس‌پرتی
• سرگیجه یا غش
علت کم خونی چیست؟
دلایل مختلفی ایجاد کم خونی هست، شامل:
• سطح بسیار پایین آهن( باعث کم خونی فقر آهن می‌شود).: به علت دوره‌های سنگین یا طولانی قاعدگی، خونریزی مکرر بینی و یا خونریزی‌های گوارشی
• کمبود ویتامینB: کمبود ویتامین B12 و اسیدفولیک(فولات) باعث کم خونی کشنده می‌شوند.
• ویروس نقص ایمنی اکتسابی یا HIV از تولید گلبول‌های قرمز در مغز استخوان جلوگیری می‌کند
• عفونت‌های فرصت‌طلب مربوط به HIV
• آسیب به کلیه‌ها یا مغز استخوان
• برخی مشکلات تیروئید (اختلال در هورمون‌هایی که وزن را تنظیم می‌کنند)
• برخی از داروهایی که معمولاً برای درمان HIV و عفونت‌های مرتبط با آن استفاده می‌شوند
کم خونی و HIV
کم خونی طولانی‌مدت، فردی که مبتلابه HIV را دچار مشکل می‌کند اما با شروع استفاده از داروهای HIV، کم‌خونی‌های جدی کمتری دارند. این بیماری خصوصاً روی افرادی که CD4 (کمتر از 200 سلول در میلی‌متر مکعب) کمتری دارند بیشتر تأثیر دارد. کم خونی یکی از بیماری‌های شایع در میان زنان مبتلابه HIV است که اغلب از آن غافل‌اند.
این دسته از افراد مبتلابه HIV به‌احتمال بیشتری دچار کم خونی می‌شوند:
• زنان
• آفریقایی-آمریکایی ها
• تعداد کم سلول‌های CD4
• بالاتر بودن بارهای ویروسی
• سوءتغذیه ( عدم مصرف غذاهای مناسب به مقدار کافی و عدم جذب مواد غذایی که مصرف می‌کنند (سوء جذب))
• مصرف رتروویر (زیدوودین ، AZT)
• مصرف داروهای خاصی برای درمان هپاتیت C (به‌خصوص ریباویرین)
زنان و کم خونی
کم خونی فقر آهن، شایع‌ترین کم خونی در سراسر جهان است که به دلیل کمبود آهن ایجاد می‌شود. در این میان زنان به دلایل مختلفی و با احتمال بیشتری به آن دچار می‌شوند.
1-زنان 12 تا49 ساله هرماه یک‌بار در طی دوره‌های عادات ماهیانه خود خون از دست می‌دهند. سپس برای جبران خون ازدست‌رفته نیاز به آهن دارند. خطر کم خونی در خانم‌هایی که دوره‌های طولانی و یا خونریزی‌های سنگینی دارند بیشتر است. برخی خانم‌ها آهن را از طریق فیبروم رحمی و ابزارهای کنترل بارداری IUD از دست می‌دهند.
2-زنان در دوران بارداری برای رشد مناسب نوزادان خود به آهن زیادی احتیاج دارند. به‌طوری‌که این افراد به 50 درصد آهن (27 میلی‌گرم در روز به‌جای 18 میلی‌گرم معمول در روز) بیشتر از حالت معمول نیاز دارند. همچنین آن‌ها در هنگام زایمان خون از دست می‌دهند. به دلیل اهمیت بالای آهن، خانم‌هایی که باردارند و یا قصد باردارشدن دارند حتماً باید میزان آهنشان بررسی شود و اگر علائمی دارند حتماً به پزشک خود اطلاع دهند. ویتامین‌های قبل از تولد حاوی آهن هستند و می‌توانند به جلوگیری از کمبود آهن و کم خونی ناشی از بارداری کمک کنند.
تشخیص و درمان
با تشخیص و درمان می‌توان تأثیر آن را کاهش داد. معمولاً کم خونی را با آزمایش شمارش کامل خون (CBC) بررسی می‌کنند . در این آزمایش هموگلوبین و هماتوکریت (HCT: درصد گلبول‌های قرمز در خون) ارزیابی می‌شود که برای تشخیص کم خونی لازم است.
• سطح نرمال هموگلوبین زنان باید 12 g/dL باشد. درصورتی‌که کمتر از 6.5 g/dl باشد بسیار خطرناک بوده و زندگی فرد را تهدید می‌کند.
• HCT در خانم‌ها باید بین 35 تا 46 درصد باشد.
درمان کم خونی به علت آن بستگی دارد:
• اگر خونریزی مشکل‌زا باشد، یافتن علت و کنترل منبع آن مهم است
• کمبود آهن ، خصوصاً در خانم‌ها. مسئولان خدمات درمانی پیشنهاد‌هایی به‌منظور افزایش مقدار آهن خون به شما ارائه می‌دهند. رژیم غذایی حاوی آهن زیاد را در برنامه غذایی خود بگنجانید. آهن در برگ‌های سبزیجات تیره‌رنگ و برگ‌دار (کولارد، اسفناج ، کلم و چغندر برگی) ، گوشت قرمز ، حبوبات (نخود ، عدس ، سویا) ، غذاهای دریایی مثل صدف و ماهی، نان و غلات غنی‌شده یافت می‌شود.
• مصرف قرص آهن هم‌سطح آهن را بالا می‌برد اما قبل از مصرف آن با پزشک مشورت کنید.
• اگر کمبود اسیدفولیک دارید، مواد غذایی حاوی اسیدفولیک به رژیم غذایی خود اضافه کنید. اسیدفولیک در سبزیجات تیره ، برگ‌دار ، مارچوبه ،حبوبات(لوبیا، نخود ، عدس)، مرکبات (پرتقال ، گریپ‌فروت ، نارنگی ، لیموترش و شیرین) و جگر گاو یافت می‌شود. قرص اسیدفولیک هم می‌توانید مصرف کنید. اسیدفولیک برای زنان باردار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. داشتن مقادیر مناسب اسیدفولیک (400 میکروگرم در روز) از نقص تکاملی مغز و نخاع نوزاد جلوگیری می‌کند.
• کمبود ویتامین B12. با توجه به اینکه یکسری از افراد قادر به جذب ویتامین B12 از طریق غذا و قرص نیستند به تزریق و یا قرص زیرزبانیB12 نیاز دارند. افراد گیاهخوار احتمالاً دچار کمبود این ویتامین هستند و از طریق زیرزبانی باید B12 دریافت کنند.
• درصورتی‌که دارویی مصرف می‌کنید که موجب کم خونی می‌شود آن را قطع کنید. اما حتماً قبل از آن با پزشک مشورت کنید.
• با درمان HIV احتمالاً کم خونی افراد مبتلابهتر شود.
مراقبت از خود
کم خونی یک بیماری شایع در افراد مبتلابه HIV خصوصاً در زنان است. این بیماری با ایجاد احساس خستگی و کاهش کیفیت زندگی باعث بدتر شدن بیماری افراد مبتلا می‌شود. درصورتی‌که احساس خستگی و یا دیگر علائم گفته‌شده‌ی را داشتید حتماً به پزشک مراجعه کنید تا با انجام تست‌های آزمایشگاهی علت آن را جستجو و راه‌های درمانی به شما پیشنهاد دهد. درمان آن باعث افزایش بقای بیماران مبتلابه HIV می‌شود.
این می‌تواند باعث احساس خستگی شود ، کیفیت زندگی شمارا پایین بیاورد و شانس بدتر شدن بیماری HIV را افزایش می‌دهد.
اگر به دلایل غیرقابل توضیح احساس خستگی کرده‌اید یا هر یک از علائم ذکرشده در بالا را تجربه می‌کنید ، با ارائه‌دهنده خدمات درمانی خود صحبت کنید.
او می‌تواند آزمایش‌هایی را انجام دهد تا مشخص شود مشکل کم خونی است یا خیر. در این صورت ، ارائه‌دهنده خدمات درمانی شما علت را جستجو کرده و گزینه‌های درمانی را پیشنهاد می‌کند. درمان کم خونی ، سلامتی و بقای افرادی که مبتلابه HIV هستند را بهبود می‌بخشد