لیزر چیست؟ و انواع لیزرها و آشنایی با آنها

لیزر مخفف تابش امواج تحریک‌شده Stimulated Emission of Radiation است. لیزر تحولات و پیشرفت‌های زیادی در زمینه‌های مختلف پوستی داشته و ازنظر پزشکی و زیبایی مورداستفاده قرار می‌گیرد. لیزرها پرتویی با طول‌موج خاص (تک‌رنگ) تولید می‌کنند. برای اینکه لیزر تأثیر داشته باشد، باید ابتدا جذب‌شده و سپس به گرما تبدیل شود، بنابراین به یک کروموفور (هدف) نیاز دارد.

آنچه پوست را نسبت به لیزر حساس می‌کند این است که حاوی چندین کروموفور است. این کروموفورها عمدتاً هموگلوبین ، ملانین ، آب و اجسام خارجی هستند. هموگلوبین به‌طور انتخابی نور را در 595 نانومتر جذب می‌کند (در صورت استفاده از لیزر پالس دای) و گرمای تولیدشده آن رگ را از بین می‌برد. بر اساس تئوری اندرسون و پاریش در مورد فتوترمولیز انتخابی، اگر مدت‌زمان پالس کوتاه باشد، گرما محدودشده و به پوست اطراف آن نمی‌رسد. بنابراین بدون آسیب رسیدن به دیگر قسمت‌های پوست، به‌طور انتخابی تنها رگ آسیب می‌بیند.

هر کروموفور پوست، نور را با طول‌موج متفاوتی جذب می‌کند، به همین دلیل چندین نوع لیزر مختلف برای درمان طیف وسیعی از پوست‌ها لازم است، اگرچه دستگاه‌هایی هم هستند که دارای طول‌موج‌های مختلفی هستند.

لیزرهای عروقی

لیزر پالس دای (PDL) با طول‌موج 595 نانومتر یکی از پرکاربردترین لیزرهای عروقی محسوب می‌شود. استفاده اولیه از این لیزرها در درمان خال شرابی(پورت واین) بوده و درمان انتخابی برای این بیماری است. لیزرهای دیگری مانند لیزر تیتانیل فسفات پتاسیم KTP(532نانومتر) و لیزر نئودیمیم: یتریوم-آلومینیوم گارنت ان دیاگ (1064 نانومتر) نیز در ضایعات عروقی استفاده می‌شوند.علاوه براین لیزرهایی هم وجود دارند که ترکیبی از ان دیاگ و پالس دای بوده و در درمان ضایعات پیچیده‌تر استفاده می‌شوند.

از دیگر کاربرد لیزرهای عروقی، درمان بیماران مبتلابه روزاسه (rosacea) است. پوست فرد مبتلابه رزاسه، سرخ و ملتهب می‌شود و ممکن است تمام‌صورت، گوش‌ها، قفسه‌ی سینه و کمر فرد را در بر بگیرد. از بین بردن رگ‌های سطحی، باعث کاهش قرمزی و همچنین بهبود علائم گرگرفتگی یا احساس سوزش می‌شود. تأثیر و ایمنی PDL در درمان این بیماری تأییدشده است.

لیزر برای تاتو و خال‌کوبی‌ها

لیزرهایی که عمدتاً برای رنگ‌آمیزی و تاتو مورداستفاده قرار می‌گیرند: لیزر Q-sw Ndhed Y: YAG با طول‌موج 1064 یا 532 نانومتر و لیزر الکساندرایت با 755نانومتر است. این لیزرها عمدتاً ملانین را هدف قرار می‌دهند و توسط رنگ‌دانه تاتو جذب می‌شوند. ماکولهای روی صورت و بیماری‌های نادری مثل خال اوتا با موفقیت با این روش درمان شدند.

با این روش می‌توان رنگ‌دانه‌ها را کاهش داد، اما در اغلب موارد خطر عود وجود دارد و این نگرانی هست که آیا درمان این خال‌ها با لیزر ، خطر نئوپلازی دارد یا خیر. بیماری لنتیگو به‌خوبی به لیزر ان دیاگ پاسخ داده است. علاوه براین، پزشکی که متعهد به درمان این نوع ضایعه است، باید درک خوبی از تشخیص و مدیریت ضایعات داشته باشد.

لیزر دربرداشتن تاتوهای آبی و سیاه‌رنگ بسیار مؤثر بوده است درحالی‌که رنگ سبز بسیار مقاومت نشان می‌دهد و نیاز به درمان‌های زیادی دارد. علاوه براین تاتوهایی که چندرنگ هستند نیاز به درمان‌های متعددی دارند. اخیراً نسل جدیدی از لیزرها معروف به لیزر پیکوسکند ساخته‌شده‌اند که قادر به درمان تاتوهایی هستند که درگذشته مقاوم بوده‌اند.

لیزر موهای زائد

یکی از رایج‌ترین کاربردها در صنعت زیبایی، از بین بردن موهای زائد است. لیزرهای اصلی مورداستفاده عبارت‌اند از: لیزر الکساندرایت ، لیزر دیود (810 نانومتر) و لیزر ان دیاگ (1064نانومتر).

در لیزر، نور توسط ملانین فولیکول مو جذب‌شده و فولیکول‌های مو را از بین می‌برد. در افرادی که تحت درمان دوره‌ای لیزر بوده‌اند رشد موها متوقف‌شده و کاهش چشمگیری داشته است و حتی موهایی هم که رشد می‌کنند اغلب نازک‌تر و ضعیف‌تر هستند. به دلیل اینکه موها دارای چرخه‌های متفاوت آناژن و تلوژن هستند، درمان‌های بین 6 تا 8 جلسه‌ای لازم است.

بیماران از این روش درمانی رضایت بالایی دارند و کمک زیادی در درمان هیرسوتیسم (پرمویی) در بسیاری از خانم‌ها، به‌ویژه زنان مبتلابه سندرم تخمدان پلی کیستیک کرده است. البته در درمان سینوس پیلونیدال -کیست مویی هم موفقیت‌آمیز بوده است. یکی دیگر از کاربردهای بالینی آن در افرادی است که قطع عضو داشته‌اند، به‌خصوص در زیر زانو، به دلیل اینکه که رشد مو و فولیکولت می‌توانند برای آن‌ها آزاردهنده باشد.

لیزرهای کاهنده(آبلیتیو)

این لیزرها بر اساس طول‌موج‌هایی که توسط آب جذب می‌شوند، ساخته شدند. این امر باعث از بین رفتن دقیق لایه‌های پوست می‌شود. در ابتدا لیزرهای دی‌اکسید کربن CO² برای لیزر پوست استفاده می‌شد، این لیزر یک‌لایه پوست را از بین می‌برد تا امکان رشد پوست‌های نرم و یکدست‌تری فراهم شود. اما این نوع لیزرها با خطر ایجاد زخم و سوختگی همراه هستند.

برای کاهش سوختگی، دستگاه‌های لیزر دی‌اکسید کربن پالس 100600نانومتر ساخته شد که به‌طور کنترل‌شده تری لایه‌های پوست را برمی‌دارند.
کاربردهای لیز در زیبایی به‌طور چشمگیری در حال گسترش است: ایجاد چین‌وچروک به‌ویژه در اطراف چشم و دهان در پیری می‌تواند توسط لیزرها به میزان قابل‌توجهی بهبود یابد

دیگر کاربردها

لیزرهای کاهنده منجر به پیشرفت‌های چشمگیری در درمان جای زخم مثل جای زخم آکنه، زخم‌های جراحی و جای زخم سوختگی شده‌اند. جای زخم آکنه می‌تواند ترکیبی از اسکارهای کم‌عمق فیبروتیک، آتروفیک، زخم‌های عمیق و جای زخم هایپرتروفیک و … باشد. بنابراین، درمان زخم‌های آکنه اغلب بسته به نوع جای زخم ، به عمق مختلفی نیاز دارد

رینوفیما نوعی اختلال آزاردهنده بینی است که مرحله انتهایی بیماری روزاسه است. برای درمان این افراد از لیزرهای برش جراحی استفاده می‌شود و از مزایای آن عدم تماس با پوست ، هموستاز ، کاهش درد بعد از عمل و بسته بودن کانال‌های لنفاوی است.

لیزر CO² برای مناطق هیپرتروفیک بسیار مؤثر است و نتیجه بسیار مطلوبی دارد (شکل 5). در نوروفیبروما، می‌تواند به‌صورت سریع و مؤثر تعداد زیادی ندول را در یک‌زمان بردارد. چربی پلک هم به این روش درمانی به‌خوبی پاسخ می‌دهد (شکل 6). لیزر کاهنده در مقایسه با سایر دستگاه‌های جوان‌سازی به‌عنوان لیزر استاندارد طلایی در نظر گرفته می‌شود.